Tijdens het schrijven van mijn thesis over hedendaagse kunstenaarsduo’s heb ik een aantal interessante interviews verricht. Deze week mijn interview met het Australische kunstenaarsduo Soda_Jerk. Soda_Jerk bestaat uit de zussen Dan (1977) en Dominique Angeloro (1979). De zussen werken sinds 2002 samen en maken voornamelijk videokunst, en specifiek multichannel installaties. ‘Soda jerk’ is een ouderwetse term voor iemand die in cafés de frisdranken tapte en ‘ice cream soda’ maakte door frisdrank met ijs en siroop te mixen. De zussen hebben voor deze naam gekozen omdat zij net als een ‘soda jerker’ mixen: hun werk bestaat uitsluitend uit bestaand audio- en videomateriaal dat ze halen uit film, televisie, en computerspellen. Dat materiaal voegen ze samen tot één experimenteel en verhalend geheel. Ze zijn geïnteresseerd in populair-culturele constructies van de geschiedenis en gaan in hun werk in op zaken als tijd, macht, autoriteit en eigendom.
De uiteindelijke videowerken zijn vaak het resultaat van uitgebreid onderzoek. Zo hebben ze onderzoek gedaan naar het Afrofuturisme, een bizarre culturele theorie die met name in de jaren ‘70 en ’80 aanhangers had in de afro-amerikaanse gemeenschap. Kenmerkend was de excentrieke kledingstijl: vaak een combinatie van Egyptische kleding met ijzeren robot-achtige elementen. De theorie kruiste sociale politiek met science fiction en richtte zich op de toekomst. Een belangrijk figuur in het Afrofuturisme was de ‘kosmische jazz’ muzikant Sun Ra, die beweerde op Saturnus te zijn geboren en les te hebben gekregen van aliens. Deze aliens zouden hem geleerd hebben hoe hij de mensheid zou kunnen redden met zijn muziek. In de serie videowerken Astro Black (2007-heden) creëren de zussen van Soda_Jerk een science fiction verhaal dat de geschiedenis van de “intergalactische muzikale politiek” van Sun Ra toont. Dat doen ze in de vorm van een steeds groeiende multichannel video-installatie, waarbij elk kanaal is gewijd aan één specifieke science fiction gebeurtenis in de Afrofuturistische geschiedenis. Een voorbeeld van zo’n gebeurtenis is dat Sun Ra de mysterieuze Morpheus ontmoet die hem de keuze biedt het aardse leven te ontsnappen (scène uit de film The Matrix gemixt met videobeelden van Sun Ra). Sun Ra grijpt zijn kans en koloniseert de maan, waar hij Neil Armstrong moet teleurstellen toch niet de eerste mens op de maan te zijn. Momenteel bestaat Astro Black uit vier videowerken. In mijn interview met Soda_Jerk richt ik me vooral op hoe en waarom de zussen samenwerken.
Wanneer besloten jullie samen te gaan werken als kunstenaarsduo? En waarom?
We begonnen in 2002 samen te werken als Soda_Jerk. Op dat moment waren we beiden sociaal ingebed in de kunstwereld van Sydney, en werkten we zowel individueel als samen als schrijvers over kunst voor diverse publicaties. Onze beslissing om samen te werken als kunstenaar kwam voor een groot deel op een gedeeld gevoel van teleurstelling over de commercie van de kunstwereld. We waren geïnteresseerd in een kunstpraktijk buiten het commerciële model om, en wilden alternatieven verkennen voor de “limited edition” distributiemodellen die de videokunst van die periode kenmerkte. We hadden beiden nooit als solo-artiest gewerkt, en het idee om samen te werken was gewoon het meest logisch. Wat ons echt ideologisch verenigde was onze inzet voor de “free culture movement” (kort door de bocht gezegd een beweging tegen copyright), en dat was erg bepalend voor onze motivatie om kunstenaarsduo te worden. Begin 2000 werd het internet steeds groter en heerste er een intens gevoel op dat het auteursrecht rampzalig zou gaan botsen met web cultuur. We wilden meedoen met die strijd.
Maakten jullie specifieke afspraken over hoe jullie zouden gaan samenwerken? Of over het type werk dat jullie zouden gaan maken? Of verliep het proces vooral natuurlijk?
We besloten vanaf het begin dat onze praktijk zeer duidelijk geformuleerde formele parameters zou hebben, namelijk dat we uitsluitend met sample materiaal zouden werken. We besloten ook dat onze praktijk vooral op video gericht zou zijn, en dat we als collectief open zouden staan voor samenwerking met anderen. Verder dan dat hebben we geen richtlijnen afgesproken over hoe we samen zouden werken. We hoopten dat dit organisch zou evolueren uit onze levenslange zuster- en vriendschap.
Zijn er door de jaren heen veranderingen opgetreden in hoe jullie samenwerken?
De wijze waarop wij samenwerken is opvallend gelijk gebleven aan toen we net begonnen. Het proces is alleen wel een stuk gestroomlijnder geworden.
Hoe zouden jullie jullie samenwerking omschrijven? Is er bijvoorbeeld een taakverdeling of doen jullie juist alles samen?
Op het administratieve gebied van onze samenwerking hebben we duidelijk de taken verdeeld, zodat dat netjes op gang blijft. De wijze waarop we het creatieve aspect van onze praktijk aanpakken contrasteert daar sterk mee, daar gaan we vloeiender mee om. We zijn evenveel betrokken bij alle aspecten van het onderzoek, de conceptontwikkeling, sample sourcing, videobewerking, sonische samenstelling en digitale postproductie. Het improviseren en het experimenteren zijn de kern van onze werkwijze, waarbij we steeds het project tussen ons heen en weer laten gaan en we steeds elkaars bijdrage herschrijven. Deze speelse uitwisseling gaat goed samen met de acute veranderlijkheid van digitale media waar ingrijpende veranderingen gemakkelijk ongedaan kunnen worden gemaakt.
Hoe komen de concepten van jullie werken tot stand?
Typerend aan onze projecten is dat ze een vrij lange ontwikkelingsperiode hebben, ze krijgen meestal over de periode van een aantal jaar hun eindvorm. We werken dan ook altijd aan meerdere projecten tegelijk. Het eerste concept wordt meestal vrij breed gehouden om een zo groot mogelijke mutatie van dat concept mogelijk te maken. Wat belangrijk is is dat we beiden onze tijd er in willen steken, het concept willen onderzoeken. Het werk zelf krijgt dan zeer geleidelijk aan vorm door een doorgaand proces van improvisatie en een doorgaand onderling dialoog.
Hoe zouden jullie het werk omschrijven dat jullie maken?
Het is een strategische hercodering van het culturele archief om kritische verhalen en contra-mythologieën te kunnen construeren.
Denken jullie dat het reflecteert in jullie werk dat jullie een duo zijn?
Absoluut. Samenwerking is de manier waarop we werken, maar staat ook conceptueel centraal in onze praktijk. Uitdrukkelijk erkend of niet, wij vinden dat alle vormen van productie fundamenteel gebaseerd zijn op samenwerking, op basis van de invloeden en vernieuwingen van de bestaande cultuur. Om deze reden is de collaboratieve praktijk niet alleen getuige van de fusie van de invloeden die elke medewerker karakteriseren, maar is het ook getuige van de sociale, politieke en culturele context waarvan wij deel uitmaken. Dit perspectief wordt letterlijk opgevat in de methodologie van onze collaboratieve praktijk die uitsluitend geconstrueerd wordt uit bestaand video- en audiomateriaal om “originele” videowerken produceren. We zien de producenten van het bronmateriaal dat we gebruiken als onderdeel van een bredere kring van mensen waarmee we werken, en om deze reden zijn we ethisch toegewijd aan de toevoeging van een complete lijst waarop we vermelden welke werken we in onze werken gebruiken.
Wat zijn volgens jullie de voordelen van samenwerken?
Het is een manier om het gesloten circuit van productie te doorbreken en biedt de praktijk een meer open structuur. Daarnaast heb je iemand om de opgetogenheid, het verdriet en de biertjes van de kunstpraktijk mee te delen.
En wat zien jullie als nadelen?
Een van de grootste praktische uitdagingen voor samenwerkende kunstenaars is om gezamenlijk de toekomst te plannen, met inbegrip van overwegingen dat je in elkaars nabijheid moet blijven en hetzelfde schema moet aanhouden om samen internationale residenties en reizen aan te kunnen gaan. Dit is misschien makkelijker voor romantische partnerschappen omdat een zodanige planning al kenmerkend is voor partner-relaties. Maar voor samenwerkende broers, zussen of vrienden vereist het meestal een serieuze inzet om de kunstpraktijk absolute prioriteit te geven. Een andere uitdaging is dat residenties, subsidies en andere middelen die gewoonlijk bestemd zijn voor één kunstenaar moeten worden verdeeld. Samenwerken betekent dus ook het delen van één maaltijd of één bed.
Wat zien jullie als de sleutel tot een succesvolle samenwerking?
“No bullshit”. We zien absolute eerlijkheid en openheid als een cruciale fundering van een collaboratieve praktijk. Je moet wel als je moet navigeren langs gevoeligheden rond het ongedaan maken, overschrijven of hermonteren van elkaars bijdragen.
Kijk op het Vimeokanaal van Soda_Jerk voor hun videowerk.
MY CUP OF CULTURE 